In het kader van de modernisering van het Belgisch burgerlijk recht werden op 21 april 2022 Boek 1 (“Algemene bepalingen”) en Boek 5 (“Verbintenissen”) van het nieuwe Burgerlijk Wetboek goedgekeurd. Beide boeken treden op 1 januari 2023 in werking en zijn van toepassing op overeenkomsten die na voormelde datum worden afgesloten, alsook op de gevolgen van bestaande overeenkomsten die intreden na voormelde datum (behoudens uitzonderingen).
Het nieuwe verbintenissenrecht tracht onder meer een beter evenwicht te vinden tussen enerzijds de vrijheid van contractspartijen (“wilsautonomie”) en anderzijds de inmenging van de rechter in de contractuele relatie ter bescherming van de zwakkere contractspartij en het algemeen belang.
Wij selecteerden enkele belangrijke bepalingen, waarvan sommigen een bevestiging zijn van reeds bestaande rechtspraak:
- Indien de verandering van omstandigheden de uitvoering van een contract buitensporig zwaar maakt, in die zin dat de uitvoering niet redelijkerwijze kan worden geëist, kan een contractspartij de andere partij vragen om het contract te heronderhandelen met het oog op aanpassing of beëindiging van het contract (zogenaamde “imprevisieleer”). De verandering moet onvoorzienbaar geweest zij bij de contractsluiting en mag uiteraard niet aan de contractspartij zelf te wijten zijn. Indien de heronderhandeling niet slaagt kunnen de partijen – middels een relatief snelle procedure “zoals in kortgeding” – een beroep doen op de rechter teneinde het contract te laten aanpassen of beëindigen. De mogelijkheid tot heronderhandeling is van aanvullend recht, met als gevolg dat zij contractueel kan worden uitgesloten.
- In geval van een conflict tussen de algemene voorwaarden van één van de partijen en de onderhandelde voorwaarden, hebben de laatstgenoemde voorrang. Indien in het aanbod verwezen wordt naar de algemene voorwaarden van de ene partij en in de aanvaarding naar de algemene voorwaarden van de andere partij, komt de overeenkomst wel degelijk tot stand. In dergelijk geval zijn beide algemene voorwaarden van toepassing, met uitzondering van de conflicterende bepalingen. Echter kan een partij de totstandkoming van de overeenkomst in dergelijk geval vermijden door vooraf – of zonder onnodige vertraging na de aanvaarding – uitdrukkelijk (niet in de algemene voorwaarden) aan te geven dat zij in dergelijk geval niet gebonden wil zijn.
- Indien er sprake is van een ongeldige toestemming van een contractspartij bij de totstandkoming van een overeenkomst, kan dit leiden tot de nietigheid van de overeenkomst. Van een dergelijke wilsgebrek is sprake in geval van dwaling, bedrog, geweld en voortaan ook bij misbruik van omstandigheden. Hiervan is sprake wanneer er bij de contractsluiting een kennelijk onevenwicht bestaat tussen de prestaties van de partijen als gevolg van het misbruik door de ene partij van de zwakkere positie van de andere partij. In voorkomend geval kan de zwakkere partij de rechter vragen om zijn verbintenissen aan te passen of – indien het wilsgebrek doorslaggevend is – te vernietigen.
- Precontractuele onderhandelingen die foutief worden afgebroken kunnen leiden tot buitencontractuele aansprakelijkheid. Wanneer de benadeelde persoon het rechtmatig vertrouwen had dat het contract sowieso tot stand zou komen, kan het herstel wegens precontractuele aansprakelijkheid erin bestaan de verwachte netto-voordelen uit het niet gesloten contract te vergoeden.
- Indien het duidelijk is dat een contractspartij zijn verbintenis in de toekomst niet zal nakomen kan de andere partij de nakoming van zijn verbintenis bij voorbaat opschorten, op voorwaarde dat de gevolgen van de niet-nakoming door de eerste partij voldoende ernstig zijn. De opschorting is niet meer verantwoord van zodra er voldoende waarborgen voor een goede uitvoering worden geboden.
- Een contractspartij kan, los van een uitdrukkelijk ontbindend beding of de tussenkomst van de rechter, het contract op eigen risico ontbinden door middel van een schriftelijke kennisgeving aan de aan de andere partij. De kennisgeving dient melding te maken van de tekortkomingen waarop de ontbinding steunt.
- Een beding waarover niet onderhandeld kan worden en dat een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van de partijen is nietig. Hierbij wordt rekening gehouden met alle omstandigheden rond het sluiten van het contract. Het gaat om een algemeen verbod op onrechtmatige bedingen, ook in contracten tussen consumenten onderling.
Aarzel niet om ons te contacteren voor advies en/of bijstand met betrekking tot uw contracten, al dan niet in het kader van een (gerechtelijke) procedure.
